TutorialR aPC a Etatdel'artduraisonnementpartirdecas PlateformeAFIA'99 Palaiseau 17Juin1999 AlainMILLE EquipeRaisonnementaPartirdeCas CPE-Lyon am@cpe.fr 11juin1999 e( esentaitlestravaux CedocumentestbassurlechapitreEtatdel'art) de[Mille98].Cechapitrepr eaequipe,naturellement delacommunautinternationaleetnationale,l'exclusiondeceuxdenotre presdanslesautreschapitres.Uncertainnombrecestravauxsontsimplementcit esentesdanscette nouvelleversion. Lapremiesenteun eresectiondecedocumentpretatdel'artsurlasituationactuelleetsurles directionsprisesparleschercheursauniveauinternational. Dansunesecondesection,noustraitonsplusparticulie erementdestravauxdelacommunaut caisequiprendsapartdanslarechercheinternationale,enparticuliersurleprobl franemecrucialet diciledelaformalisationduR aPC. emesectionconclueensituantlescontributionsduR En n,unetroisiaPCparrapportauxe orts ecennieenintelligencearti cielle.Unesynth etauxenjeuxdelaprochainedeseparuedansACMest prisecommebasealapr esentation. 1  Etatdel'artsurlesrecherchesenraisonnementpartirdecas a LarecherchedansledomaineduRaisonnementaPartirdeCass'estarm  eed'abordauxEtats- elerences( DARPA) commenc Unisaveclescebresconfeesen1988[Kolodner88],avantdes'imposer enEuropeaveclapremierenceEuropa ereconfeenneen1993Kayserslautern[Richteretal.93],puis ereconfaeres aveclapremierenceinternationaleLisbonneen1995[Velosoetal.95].Cesdeuxderni erencesontlieuenalternancechaqueann confee.PlusieurssitesWEBproposentdesbibliographies etdesforumssurlesujet.Leplusactifestprobablement[http://www.surveying.salford.ac.uk/ai-cbr- mirror]quipermetd'atteindrelaplupartdesautressitesdumonde.Iln'existepasencoredejournal spaeerossp eci quecedomainederecherchemaisdenombreuxjournauxontconsacrdesnumeciaux auraisonnementeregeralelespublicationssurleraisonnement apartirdecas,etd'unemanienapartir ecialis decasontacquisleurplacedanslesjournauxspesdel'intelligencearti ciellemaisaussidans esnombreuxjournauxsp detreci quesauxdomainesd'applicationprincipauxcommelaconception parexemple. ae IlsemblequeleRaisonnementPartirdeCassoitmaintenantplusorientverslessciences cognitivesauxEtats-Unistandisqueleschercheurseuropa  eensappartiennentmajoritairementla e communautdestechniquesdel'intelligencearti cielle.Defait,ledomaineduRaisonnementaPartir 1 TutorialR aPC-PlateformeAFIA'99 deCasconstitueunpont( naturel) entrelesdeuxcommunaut esetplusieursnouveauxprojetsde recherchemobilisentdeschercheursdesdeuxspes. ecialit e Nousnoussituonsnaturellementdanslacommunautinformatiquedeschercheursenintelligence arti cielle,maissommespersuaderiencepouraiderlat^ esquel'exploitationdel'expaachedel'utili- esultatsdestravauxdessciencescognitivesportantsurlamani sateurdoits'appuyersurlesreredont l'hommereriencepourlareme.Ilenseradoncsouventquestiondans eutilisesonexpesolutiondeprobl lasuitedudocument. Pourpreresyntha esenterdemanietiquelestendancesactuellesdelarechercheenRaisonnement esenteronsd'abordlestendancesconcernantleparadigmeR PartirdeCas,nouspraPCentantquesujet elemaintenantbien derecherche,puisnousnousappuieronssurlemodetablipar[Aamodtetal.94] etillustrdansla gure1poursituerlestravauxplusspesserapportant eecialisateloutelaspectdu R aPC. NousnepraPCetn'esnombreuses esenteronspaslesoutilsduRevoqueronslesapplications(tr enconception,diagnosticetassistancel'utilisateur)queparlebiaisdesretomben aeesgeralespour etatdel'artparticuli larecherchequ'ellesontpermises.Pourdisposerd'unerementcompletsurces a dernierspoints,nousengageonslelecteursereporteraudernierouvragedeWatson[Watson97]. Problème nouveau cas Cas retrouvé(s) Base de Cas et Théorie du domaine Cas + solution Cas modifié/testé Cas Adapté Retrouver Apparier Adapter Réviser Apprendre Elaborer a Figure1:Lecycleduraisonnementpartirdecas eaPC, PourmettreenvaleurledynamismepropredelacommunautemergentedeschercheursenR nousselectionn epareronsletourd'horizoninternationaldescontributionsquenousavonsseesparmi ecentesenFrance.Lem^esentationseragard lescontributionsremeplandepre. En n,nousconcluronsensituantcestendancesenregarddesDirectionsstrat egiquesenIntelligence eetisArti cielletellesqu'ellesontetsyntheesdans[Doyleetal.96] 1 . 2LeR aPC:Tendancesdelarecherche. 2.1Principalestendancesauniveauinternational elisationetdeformalisationduR E ortsdemodaPC efes 1.CerapportnefaitpasrerenceauxrecherchessurleRaisonnementaPartirdeCas,cequin'estpastretonnant danslecontexteame ericain,maisfaitautoritsurlesenjeuxmajeursdelarechercheenintelligencearti cielle. Etatdel'artduraisonnement apartirdecas 3 elisationformelledel'ensembleducycleRaeme LamodaPCrestefaire.Ils'agitene etd'unsyst d'inf 2 e erencesnonmonotonesparessence.Ilesthabituellementclasscommeunesortederaisonnement paranalogie[Hatonetal.91],cequidenotrepointdevueocculteladi  erenceimportantequiexiste entretransfert(Raisonnementanalogique[Coulonetal.90])etadaptation(Rerentes aPC) 3 .Lesdi  phasesducycleontlongtempseerependantes.Ilestmaintenant etconsideescommelargementind eespourmenerbienchaqueepen- bienadmisquelesconnaissancesexploitaetapenesontpasind eseauded dantesetqueadaptationetapprentissagesesituentaucentred'unrependances.Nous retiendronstoutefoisdeuxcontributionsimportantesfaitespourformaliserleR aPCdanslecadrede laplani cationetsouslesconditionsdeconnaissancessusantespourd emontrerlajustessed'une a solution,JanaKoelher[Koelher96]proposeuneformalisationl'aidedelogiquesdedescriptionsqui al'avantagederestercoh erentepourl'ensembleducyclemaisnepeutquedicilementprendreen eoriecompl comptel'adaptationdecasenl'absencedethete,tandisqueRalphBergmannetWolfang erarchiquedecasabstraitsmaisn Wilke[Bergmannetal.95]proposentuneapprochehiecessitantun esentation4 .Nousverronsquelacommunautfran changementdelangagedereprecaiseafaitpreuve debeaucoupd'initiativesurceth eme. elisationcognitivequiamenauparadigmeduRaequipe LamodeaPCestdueSchanketson derecherche[Schank82]quil'apopularisenproposantdesm eecanismesdebasepourlemettreen ^ eveloppementsdansles uvre[Schanketal.89].ElleconnaitdenouveauxdequipesdeKolodnerpour eriencesurlesr partagerl'expeseaux[Petrushinetal.96]etSchankdansledomainedel'enseignement elescognitifsetsyst [Schank96].EnEuropedestravauxtentantdefairelepontentremodemesde RPCsesontintesalamodachesR aeresselisationdest^aPCpourfaciliterl'acquisitiondeconnaissances [Janetzkoetal.93].Cethegalementdansledomainedelar emeestactifenFranceeutilisationdes connaissancespourlaconception. elisationconceptuellesouslaformeducyclepre Lamodesenten gure1tiresesracinesdespremiers esentationglobaleduR e ortsdepraPCcomme[Slade91]ou[Kolodner93]etestmaintenantlargement eedanslacommunaut partage. eecisercettemod Nousavonsproposdeprelisationconceptuelle[Mille95]ennousinspirantde l'approchedemodolesp elisationduraisonnementanalogique[Py94]etenanalysantler^eci quede l'adaptationdanslecyclederaisonnement. elisationduRetpropos UnemodaPCauniveauconnaissanceaeeepar[Armengoletal.93](pre- ereapprocheentermesdet^enemeparticuli miachesgeriques)enprenantunsysterementbienconnu CHEF[Hammond86]commeexemple.Cete ortestparticuli erementimportantpourclari erlestypes deconnaissancesetlestypesd'infealisaPC. erencesreespendantlecycleR eelisationdest^aPC C'estsurlabasedecestravauxquenousavonsproposunemodachesduR [Fuchs97]. UnemodaPCenlogique oueaeeeparYaggerd elisationduRetproposes1996dans[Yager96] eciserenceestconsideeme etpreedans[Yager97].Lemoded'infercommefondamentalementdem^ natureetpourcelalecycleestretapedecomparaisonetl' eduitadeuxetapesprincipales:l'etapede compositiond'unesolution.Deuxtechniquessontsuggeespourr erealiserlacompositiondesolution enRedianepondeequandlesactionsdudomainesontconstituee aPC:lamereesd'unelisteordonn d'alternativesetunevarianted'apprentissageparrenforcement,pourlesdomainesdontlesactions impliquentunesortedeplan.NousverronsquecerapprochemententreRet aPCetlogique oueae eementenFrance(etenEspagne)surdesbasesdi  egalementmenquasimentsimultanerentes. elisationspesenconceptionaeee.Unes Unemodeci queauxcascomplexesutilisetproposerie 2.Dansunsysterencesmonotone:siAj=Balors(A^ Cj=B),cequin'est emed'infevidemmentpasgarantidansun raisonnementul'infeependcompl apartirdecasoerencequel'onpeuttirerd'unfaitconstatdetementdesoncontexte. 3.Letransfertconsistereseaud'explicationsunautrer aealiserunemiseencorrespondanced'unraeseaud'explications aeutiliserdesexplicationsanaloguessurlabased'uneanalogie( deformed'explications) ,alorsquel'adaptationconsister elelecartd'explicationarpoursubstituerdesementsdesolutionspard'autresementschoisisselonl'eduire[Mille95]. 4.L'abstractiondescasestfaitedansunlangagededescriptionquin'estpasceluidescaseux-m^ emes. TutorialR aPC-PlateformeAFIA'99 eeredontlesproblesavec detravaux 5 ontfortementin uenclamaniemesdeconceptionsontabord aPC.Unesynth leResedecestravauxestfaitedans[Maheretal.95]quiposeleprincipedetrois formesdeconnaissances:unmodecompositiondeproblemes,unmod elededemesensous-problele dedescriptionsd'aesolutiondesous-probl episodesdeconceptionquicorrespondentlaremes,etun eled'adaptationsousformeder modeglesdetransformationdeformes. etercetourd'horizon,nousdevonsciterlapropositionsynth () PourcompletiqueduMemory es1986[Stan lletal.86]quiintecanisme BasedReasoningfaitedegrel'ensembleducycledansunm d'activationmetudisousunangleplusthetudielemod emoire,eeoriquedans[Brown93]quielede emoiresous-jacentsouslaformed'unreseau meseauavecpassagedejetons,etmisenpratiquesurunr massivementparall eleaveclestravauxdeKitanopourlatraductionautomatique[Kitanoetal.92], elismead'ailleurseeeparel [Kitano93].Leparalletetudisement,pouraccererlarecherchedecasetune eressantepropositionae intetfaitedanscesenspourledomainedelaplani cation[Kettleretal.94] quipermetd'envisagerd'exploiterunetre esgrandebasedecasdansdesconditionsd'ecacitgarantie. eetudiersespossibilit Nousavonscommencl'explorationdecettevoiepouresd'auto-adaptation [Boucard96]. Larecherchesederentschampsplusspesd' eclineensuiteclassiquementselonlesdi ecialisetude duR aPCetenparticulier: esentationdescas.Au-deldelatraditionnellerepr {Larepraesentationdes( casvecteurs) un eressaesentationdescascomplexes[Voss96b], nombreimportantdetravauxsesontinteslarepr. a [Bartschsporl95]notammentpourl'aidelaconception. etamenevelopperunlangageobjetpourlarepr Nousavonseesadesentationdescascomplexes dansledomainedel'aidealad ecision[Fuchs97]. elaborationducas.Cestravauxvisentlamiseen {L'aevidencedelapertinencedecasin- etementde complecrits[Bentoetal.93],oucherchentaanticiperl'adaptabilitdescasquiseront remes[Leakeetal.97a].Nousavonspournotreparte emoretudicettepartiedanslecadredes ( applicationsindustriellespourfaciliterladescriptiongagnante) d'uncas[Herbeauxetal.98]. {L'organisationdescas.Denombreuxtravauxs'intaemoire eressentl'organisationdelam descaspouramee eliorerl'ecacitdelarecherchesoitenprenantencomptel'ecacitdes remeceveloppantdestechniques emorationspredentes[Foxetal.95]ouplusclassiquementend ecisiondeplusenplusperformantes[Breslowetal.97].Leprobl degestiond'arbresdedemedes esgrandesbasesdecasaee tretpos[Shimazuetal.93]maiscettequestionestentraindese renverser:comment( voir) lesbasesdedonn eescommedesbasesdecas.Cettequestionest li eeauxtravauxsurlacapitalisationdesconnaissancesdansl'entreprise[Thompson97]. emorationdescas.Lechoixd'unemesuredesimilaritestd {Laremeeterminantpourl'eca- citduReaeci quesissuesaussibiendes eaPC.Onaassistunfoisonnementdepropositionssp ees[Didayetal.82],quedumondedesmematiques travauxdel'analysededonnetriquesmath [Critchleyetal.92]ou[Batageljetal.95],qu'enpsychologiecognitive[Tversky77],sansoublier lestravauxsp eci quesaudomainedel'intelligencearti ciellecomme[Bisson94].Unepartim- eesurlarecherchedemesuresdesimilarit portantedelarecherches'estdoncfocaliseslesplus geriquespossibles.Laseeealat^ enemantiqued'unemesuredesimilaritestlargementliachede esolutiondeprobleecommel'ade remeconcernemontrMichaelRichter[Richter95b].Laquestion delasimilaritest:quellessontleschancesquececasanciensoitutilisablepourr eesoudrece nouveaucassachantqu'ilssontprochessuruncertainnombredepoints.Lesapprochess'inspi- rantdelatherementetudiequipes eoriedeDempster-Shafersontparticuliees[Richter95a].Les efesdanslacommunautduReesdans 5.CestravauxnesontpastoujoursrerenceaPCmaisontetabondammentpubli elacommunautdelarechercheenconception. Etatdel'artduraisonnement apartirdecas caisesontetparticuli franeerementactivesdanscedomainecommenousleverronsdanslasec- tionquileurestconsacretudethettrecemmentpubli ee.Uneeoriqueaeesreedans[Rudolph97] erencequelasimilaritporter quitentedemontrerletyped'infeeellement. eealapropositiondemesurededissimilaritconceptuelleete- Notrecontributions'estlimiteev nementiellepourprendreencompteladynamiquedesituationspourunprojetdesupervision [Milleetal.99]. {Lar eutilisationetl'adaptation.L'adaptationafaitl'objetdenombreusespropositionsdans lespremieaPC([Barletta89],[Converseetal.89],[Gentner89], eresannesdelarecherchesurleR. [Hinrichs89],[Kass89],[Turner89]parexemple),etuneclassi cationdesdi . erentstypesd'adap- tationestfaiteparJanetKolodnerdans[Kolodner93].Ceclassementestfondsurlesdi  ee- rencesdemerivationnel)etsurlesdi egles ethode(transformationnel/derencesderecherchedesr d'adaptation(reesauxvariables,r eglessimpleslieglesdemodi cationdestructure,ourecherche devaleurremplacerparproximitm aeemoire).Laphased'adaptationafaitl'objetd'e orts ematiquesdepuisquelquesannee plussysteescommel'amontrl'ateliersurl'adaptationorganis aerenceeurop l'occasiondelaconfeennesurl'intelligencearti ciellede1996[Vossetal.96].Dans erence,AngiVoproposedans[Voss96a]unelistedecrit ladynamiquedecetteconferespour ealisemesRealis classerlestypesd'adaptationresdansuncertainnombredesystaPCresdansla communauteresdeclassi cationreprennentlescriterateur e.Lescriteresclassiquesdetyped'op aes d'adaptation,maissontetenduslapriseencomptedutypedecas,dunombredecasutilis pourl'adaptationetsurl' evaluationdel'adaptation. e Appliquparexempleaudomainedelaconceptionarchitecturale[Smithetal.95],lespropo- sitionsfaitesdans[Purvisetal.95]exploitentlescontraintespourguiderl'adaptation.Cette approchegarantitdessolutionscohee. erentesglobalementquellequesoitlapartiedecasadapt Ellesupposetoutefoisquelejeudecontraintessoitcompletetcorrect,cequiresteunet^ ache d'acquisitiondeconnaissancesdicile. L'aaee equipeduTrinityCollegeDublin,quandelle,s'estattachaetudierl'adaptationdans plusieursdesesaspectscommelacomplexit[Smythetal.93]oulesd eependancesquiexistent achesetlaconnaissancesd'adaptation[Hanneyetal.95].En nplusr entrelest^ecemment,ils proposentd'apprendredesraemes[Hanneyetal.97]. eglesd'adaptationpartirdescaseux-m^ ecemmentencore[Wilkeetal.98]proposeune Plusretudedesconnaissancesetdestechniques d'adaptationendi ethodesfond erenciantdeuxfamillesdistinctes:lafamilledesmeessurla ( ena transformationdessolutionsetlafamilledesapprochesgeratives),c'estdirecapables aetentleur eventuellementdetrouverlasolutionpartirderien6 .Ilscompletudeenfaisantune placel'adaptationcompositionnelle[Veloso97],quiconsisteadapterdi  aaerentespartiesd'un aerentscasetselondesstrat caspartirdedi egiesquipeuventdoncvarierdanslespectre predent. ec Unecontributionessentielle(notresens)ae aetfaitedans[Hanksetal.95]quiproposeunalgo- rithmed'adaptationdeplanfondsurlescasetind eependantdudomaine(SPAcommeSyste- en maticPlanAdaptor).Bienque,parnature,ils'agissed'unalgorithmegeratif,l'e ortpourle rendreinderateurs(souventlierementint ependantdesopesaudomaine)lerendparticulieressant commebasedetravail. ecaiseaeemederecherchecommenous Lacommunautfranegalementparticipactivementaceth leverronsplusloin. evisionetlamesr {Laremorisationdescas:destravauxtrecents[Strouliaetal.98]pro- posentd'utiliserl'emorisationquiprendalorsunv evaluationpourguiderlameritablestatut ecompositionapprofonditetpretfaiteentrelesadaptationstransformationnelleset 6.Cettedecisecellequiavaite d erivationnelles. 6 TutorialR aPC-PlateformeAFIA'99 d'apprentissage.Noustrouvonsdans[Leakeetal.97b]uneapprochepluspragmatique.Lepro- cessusd'adaptationestaucentredudispositifettroisdi  erentstypesd'apprentissagesont es:l'apprentissagedecascommedesplans-r exposeponses,l'apprentissaged'adaptationdecas etl'apprentissagedelasimilariteponseconsisteaint e.L'apprentissagedeplansregrerunnou- ea veauplan(adaptd'unancienounon)danslabase.L'apprentissagedel'adaptationconsiste ma emoriserdescasd'adaptationetlesindexerenfonctiondeleurutilisation.L'apprentissage eeutd'adaptation.Bassurlecouplenouveau delasimilaritestfondsurl'estimationd'unco^eproblemereme,uncasd'adaptationestrecherchquiserviradebasel'estima- eme-problemoreautd'adaptation.L'associationdecesdi  tionduco^erentesapprochesd'apprentissageesttoujours meilleurequel'utilisationd'uneseule.Lat^esolutiondeprobl achederemeestopportunistepar essenceetl'eponsespermetdegequencesd'incohe evaluationdesrererlesconserenceslocales.Li aetpropos l'apprentissage,uneapprocheoriginaleaeeedans[Smythetal.95]pourtrouverdes ( indicespermettantd'oublier) lescasquineseraientplusutilesdansunebase. Nousinsistonssurcetteapprocheliantapprentissageetadaptationparcequ'elleestunedenos etudeduprocessusd'apprentissagepartird'exp sourcesd'inspirationpourl'aeriencetelquenous l'envisageonsdansnosnouveauxth emesderecherche. etercetourd'horizoninternational,ilconvientdepre Pourcomplesenterlese ortsdelacommunaut caise.Cettecommunautestrecipitation,maisesttr franeecente,sestructuresanspresactive.Nous participonsl'animationdecegroupefranesenter acaisderechercheetnousavonseul'occasiondepr esedesestravaux[Milleetal.97]quenousreprenonsicienlacompl unesynthetant. a2.2LarecherchesurleraisonnementpartirdecasenFrance ecentess'organisentautourdequelquesth Lescontributionsremesmajeurs: elisationetformalisationduR 1.ModaPC Nousdistingueronsdi  erentesapproches: {Lamoda elisationcognitiveduraisonnementpartirdecaschezl'Homme.Une eriedetravauxontetconsacraetudedelar seesl'INRIAal'eutilisationdesconnaissances eutilisationdeplansderemes chezl'hommeetenparticulierparlaresolutiondeprobl [Visser94].Ilestimportantdenoterquel'approchecognitiveduRegrante aPCfaitpartieint dese ortsdelarechercheenRemefa aPCdelam^conquelestravauxd'inspirationplus ( informatique) 7 . a {Laformalisationduraisonnementpartirdecasparleslogiquesdedescrip- tionApr esletravailinauguraldeJanaKOELHER[Koehler94],destravauxprochesont eesentetudedelaformalisationduR etpresdans[Napolietal.96],etuneaPCdansune logiquededescriptionestdereshomog ecrite[Salottietal.97]aumoyendecritenes,expli- esgr^a citesetformels8 .Lescassontorganisaceunetaxinomiedeconceptsindex,cequi permetd'exploiterl'op erationdeclassi cationautomatiquedelalogiquededescription e pourrechercherdescassimilaires.Unephased'apprentissagesupervisdeconceptsindex estfaciliteeci quesubsumantdedeux eeparunalgorithmefondsurlarechercheduplussp. cas. elisationfond {Modeesurlesensembles ous.[Duboisetal.97],comme[Yager96], essurl'interpolationfonde s'appuientsurdestravauxmeneesurdesrelationsdesimilarit pourproposerdesmodessurlesra elesfondegles ouespourleRaisonnementPartirde 7.WillemienVisseraainsianimavecBrigitteTrousseunateliercommunl'occasiond'IJCAI'93surlar eaeutilisation eesfraneguliesenconceptionetlesjourncaisesrassemblentrerementlesdeuxcommunaut 8.Unegeralisationdecetravailaeesent enetpreepourl'appliquerauxgraphesconceptuelsdans[Faronetal.97]. Etatdel'artduraisonnement apartirdecas 7 Cas.Danscesapproches,uncasestvucommeunnupletdevaleursd'attributspr ecises.Les attributssontsesenunensembleSpourladescriptionduprobl epareme(ScommeSource) etTpourlesattributssolution(TcommeTarget) 9 .L'hypoth ese(forte)estfaitequetousles attributssontrenseignesent es.L'adaptationestpreecommeunesorted'interpolationpour eemes obtenirlesvaleursdeTsachantla(dis)similaritexistantentrelesdescriptionsdeprobl S.L'existencedemesuresdesimilaritentreattributsprobl eemeSetattributssolutionT estsupposetablie.En nlaconnaissancedefonctionsded eeependancesentrelesattributs problee emeetattributssolutionsestsupposegalementetablie.Danssonexpressionlaplus prochedel'espritduR aPC,lesauteursposentque: Lesplussimilairessontlesprobl emess 1 ets 2 , leplusilestpossiblequelessolutionst 1 ett 2 soientsimilaires. Lapropositionpeutseformulersouslaformed'unere egledepossibilit:  XjY(v;u)A(u)siv2B =  XjY(v;u)0siv2B a ou XjY(v;u)estimequelpointY=vestpossiblequandX=u. Onpeutdirepluslitte eralement:8u;siX=u,ilestpossibleaumoinsaudegrA(u)que eeje YprennesavaleurdansB.Silestravauxsurlasimilaritavaientdaexploitlesvariables eecanismes linguistiques 10 pourmanipulerlesconnaissancesetdoncavaientexploitlesm decalculprovenantdelalogique oue,cetteapprocheformellepermetd'analyserplus ecisaPCestunesortederaisonnementhypoth prementenquoileRetiquedansl'incertain. esentationdescas.Descontributionsintetfaitespourlarepr 2.Larepreressantesonteesen- ecrivantdeshistoriques.Unprojetdemod tationdescasdelisationdepropagationd'incendie pourl'aideladeevelopperunmode- aecisionaetl'occasiondedeledecaspermettantderepr senteretmanipulerdesdonn eestemporellesetspatiales[Rougegrezloriette94].Parailleurs,et eveplusdug dansunespritquirelenielogiciel,[Jaczinskyetal.97]proposeunenvironnement dedeessurleR eveloppementd'applicationsfondaPCetpermettantlamanipulationdeshis- ethodes.Cesystetutilisavecsucc toriquesselonplusieursmemeaeeesenparticuliersurune applicationd'assistancealarecherched'informationssurleWEBpourungrouped'utilisateurs eelisationd' [Jaczynskietal.97].[Corvaisieretal.98]aproposuenmodepisodesderecherched'in- formationsurleWEB,int egrantlesnotionsdesessionderecherche,detentativesunitaires, esderechercheetdevocabulaireutilepourrerience. d'uniteutiliserl'exp 3.Larememesedemes: emoration.Cetheclineselonplusieurssous-th {Travauxsurlessimilaritetudethesent es.Annonciateurdel'eoriquepreedans[Rudolph97], eeeesurlesrecessite ,[Sebagetal.93]aproposunemesuredesimilaritfondegles,cequin egleaveccommepreme devoirchaquecascommeuneremisselesfaitsconstitutifsduprobl etenconclusionlesfaitsdet eduitsconstituantlasolution.Lespropriesdeclassi cationse eveesconvaincantes.C'estdanslecadred'unebo^aaPC sontrelteoutilspourunatelierR que[Mignot97]proposedetenircomptedelastructured'uncaspourconstruireenparall ele lade.L'eepar e nitiond'unemesuredesimilaritelaborationdecettemesureestdoncguid etaconnaissancesurlese etsdecontextesurlapertinencedesmesures.Desoncot uneme, e [Rifqi96]aelaboruneformalisationdesmesuresdecomparaison,quipermetdecomparer desobjetsdaetermindeux ecritsl'aided'attributsdontlesvaleurssont oues.L'auteurade 9.CettedistinctionSource/Targetestinhabituelle.Ene et,uncassourceesthabituellementuncasdelabiblioth eque, tandisquelecascibleestlecasar esoudre.Danslecontextedel'article,lesattributssourcesontceuxquipermettront deretrouverlescassource,tandisquelesattributsciblessontceuxquidoivent^etrees. evalu 10.L'usagedesymbolesrepr esentantsouslaformed'unterme( bienchoisi) unevaleur( oue) .Parexemple,jeune estunevariablelinguistiquedee. esl'instantouunefonctiond'appartenanceluiestassoci 8 TutorialR aPC-PlateformeAFIA'99 famillesprincipalesdemesureconstituantainsiuneextensiondumod eledecontrastede Tversky:lesmesuresdesimilitude(satis abilit e,inclusionetressemblance)etlesmesures dedissimilarit e. {Travauxsurl'organisationdescasenhicondepr erarchied'objets.C'estunefaeparerpar avanceleraisonnementlui-m^esl'instantouleRercommeuneex- emedaPCestconsidetensionduraisonnementparclassi cationdanslecontextedereme esolutiondeprobl [Koelher96].[Napolietal.96]formalisecetteapprochedanslecadred'unerepr esentation basemeespritque[Coupeyetal.96] eesurlesobjets.C'estdanscem^etendleslogiquesde descriptionpourformaliserleprocessusderemaPC. emorationenR {Organisationhybridedelam emoiredescas(neuronal/casprototypesetinstances).[Malek96] proposed'utiliserunraementalfondsurdescaspro- eseauneuronalapprentissageincretotypespourorganiserlamemoireestconstitu emoiredecas.Lameededeuxniveaux:le erieurcontientlesprototypesquirepr niveausupesententchacunungroupedecas,tandis eeca- queleniveaubasestutiliscommeindexpendantlaphasederecherchedecas.Unm nismed'apprentissagecontinupermetdegrouperdynamiquementlescassousdenouveaux prototypes. 4.L'adaptation.:Unecontributionoriginaleetgeriqueestpropos eneedans[Lieber97]surdes enonca principesesdans[Lieberetal.96]quiconsisteanticiperl'adaptationdansleprocessus emederemealth m^emoration,cequiestl'ideoriquepourtrouverunesolutionfacilement(et ^ee nisur eventuellementsurement)adaptable.Pouryparvenir,unordrepartiel,not